Ardahan Tarihçesi

Ardahan yaklaşık 3000 yıllık bir geçmişe sahiptir. M.S.628 yılında Hazar Türklerinin bir kolu olan Arda Türklerinin eline geçerek Ardahan adını almıştır.

1876-1877 Osmanlı-Rus savaşı sonunda savaş tazminatı olarak 13 Temmuz 1878 Berlin Antlaşmasıyla Ruslara bırakılan Ardahan, 1918 Brest-Litowsk Antlaşmasıyla Anavatana kavuşmuş ise de 30 Ekim 1918 Mondros Mütarekesi ile ordumuzun çekilmesi sonucu, Ermeni ve Gürcülerin işgaline hedef olmuştur. Kazım Karabekir Paşa ve Halit Paşa Komutasındaki ordumuz tarafından 23 Şubat 1921 tarihinde kurtarılmıştır.

Anadolu’nun kuzeydoğusunda yer alan Ardahan, Kuzeyinde Acaristan Özerk Cumhuriyeti, Kuzeydoğusunda Gürcistan ve kısmen de Ermenistan, güneydoğu ve güneyinde Kars, güneybatısında Erzurum ve batıda da Artvin illeri ile çevrilidir.
Ardahan ovası; Kuzey kesiminde Yalnızçam dağları, Güneybatı’da Allahuekber dağlarının uzantıları, Kuzeydoğusunda Keldağ , doğu tarafında Akbaba Dağı ve güneyinde Kısır Dağ ile çevrilidir. Ortasından Kura ırmağı geçen Ardahan, 1800 m. rakıma sahiptir.

ARDAHAN'IN KAZA (İLÇE) HALİNE GETİRİLİŞİ

1926'ya kadar vilâyet statüsünde bulunan Ardahan 30 Mayıs 1926 tarih ve 877 sayılı kanun ile ka­za haline dönüştürüldü. Bu karar 26 Haziran 1926 tarih ve 404 numaralı Resmî Ceride'de ilan edil­miştir. 877 numaralı kanun "Teşkilat-ı Mülkiye" kanunu adını taşımaktadır. Bu kanunun Ardahan'ı il­gilendiren 1 numaralı cetveli şöyledir. "İsimleri belirtilen 1 numaralı cetvelde yazılı olan Üsküdar, Beyoğlu, Ardahan, Çatalca, Gelibolu, Genç, Er­gani, Siverek, Kozan, Muş ve Dersim kazaya çevrilmiştir.

ARDAHAN'IN İL OLMASI

(1992) Ardahan, yarım yüzyıldan fazla, tam 66 yıl Kars iline bağlı bir ilçe olarak yer aldı. 27 Mayıs 1992 ta­rih ve 3806 sayılı kanun ile tekrar 1921'deki gibi bir İl haline getirildi. Ardahan'ın Bakanlar Kurulu Kararıyla il yapıldığı 3806 sayılı kanunun 1. Maddesi şöyledir: Madde 1- Kars iline bağlı Ardahan ilçe merkezi olmak ve ekli (13) sayılı listede adları yazılı ilçe, bucak, kasaba ve köyler bağlanmak suretiyle Ardahan adı ile "İL" kurulmuştur

BAŞBAKANLIK DEVLET ARŞİVLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
OSMANLI YER ADLARINDA

ARDAHAN

(Erm. Artan) (1574 : Büyük Ardahan)
Sancak (1568-1574) Erzurum eyâleti
Sancak (1578) Çıldır eyâleti
Sancak (1588) Erzurum eyâleti
Sancak (1609) Çıldır eyâleti
Sancak (1632) Kars eyâleti
Sancak (1717-1777) Çıldır eyâleti
Sancak (1829-1830) Rusya işgali
Sancak (1830) Kars eyâleti
Kazâ (1855-1865) Çıldır → Erzurum eyâleti (salnâme)
Kazâ (1866-1878) Erzurum → Erzurum vilâyeti (salnâme)
Kazâ (1878-1918) Rusya yönetimi
Kazâ (15 Eylül 1918/3345 Resmi Gazt.) Osmanlı İdaresi → Batum vilâyeti
Sancak (22 Mayıs 1921/867 S.İ.V.H.K) Ardahan
Merkez S.(1921-1923) Ardahan sancağı

Vilâyet (1924-1926)

Ardahan vilâyeti Kazâ (1926-1991) Kars

Vilâyet (1992) Ardahan

DOĞAL YAPI

Doğu Anadolu Bölgesi’nin Karadeniz Bölgesi’ne komşu olduğu Kuzeydoğu kesiminde yer alan il toprakları yüksek ve engebelidir. Ardahan ili sınırları içinde yüksekliği 3000 m.’yi aşan birçok doruk vardır. Çoruh-Kelkit dağlarının en doğu kesimini oluşturan Yalnızçam dağları Artvin il sınırı boyunca uzanır. İlin kuzeydoğu kesiminde Keldağ (3.033 m.), Doğu kesiminde ise Akbaba Dağı (3.026 m.) yer alır.

İl topraklarının güney kesiminin engebeli kısımlarını ise Allahuekber dağları ile Kısır Dağı oluşturur.

Kuzeydoğu-Güneybatı doğrultusunda uzanan Allahuekber dağlarına bağlı Kabakda 3.054 m.yüksekliğindedir. İlin en yüksek noktası ise Çıldır gölünün güneybatısında yer alan ve 3.197 m.’ye erişen Kısır Dağının doruğudur.

Ardahan ilinin orta kesimindeki yüksek düzlükler, Ardahan Platosu olarak adlandırılır. Platonun deniz seviyesinden yüksekliği 1800-2000 m. arasında değişir. Orta kesimdeki alçak bölüm Ardahan Ovası adıyla anılır.

23 Şubat Ardahan ın Kurtuluş Yıl dönümüdür.

Ardahan 2020 yılı Nüfusu: 97,319

ARDAHAN MERKEZ KÖYLERİ

Açıkyazı (Alabala), Ağzıpek (Cincirop), Akyaka (Kodushara), Alagöz Altaş (Ur), Ardıçdere(Y.Torashev), Aşağı Kurtoğlu, B.Sütlüce (B.Harziyan), Bağdeşan (Kinzodamal), Balıkçılar (Duduna), Bayramoğlu (MarkaKöy Kora), Beşiktaş (Mıcuc), Binbaşar (Murka), Çağlayık (Erdemel), Çalabaş (Çelebaşi), Çamlıçatak (Gölebert), Çataldere (Gunzut), Çatalköprü (Şadıvan), Çetinsu, Çeyilli (Revas), Çimenkaya (A.Torashev), Çobanlı (Kellik), Dağcı (Tikoş), Dağevi (Dıbat), Dedegül, Değirmenli (Değirmenköy), Derindere (Heva), Edegül, Gölgeli (Korgeli), Gürçayır (Sapkara), Güzçimeni (Kirman), Hacıali (Hecelya), Hasköy, Kartalpınar (Fahğrel), Kazlıköy (Pişhasğom), Kıraç (Danızğom), Kocaköy, Köprücük (Keskar), Kuşuçmaz (hopal), Güzelyurt, Küçüksütlüce (K.Harziyan), Lehimli, Nebioğlu Ortageçit (Sazara), Otbiçen (Kımıli), Ovapınar (Bağdat), Ölçek, Ömerağa (omerka), Samanbeyli, Sarıyamaç (Sırazgom), Sugöze, Sulakyurt (Sarzep), Taşlıdere (Pangis), Tazeköy (Döşeli), Beberek, Tepeler (Konk), Tepesuyu (Gürcübey), Tunçoluk (Panik), Uzunova (Maniyok), Yalnızçam (Sindisgom), Yaylacık, Y.Ç.Hasköy, Yokuşdibi (Lori), Y. Kurtoğlu, Yayla Karakolu Köyü (kave)